METNÎ VERÊN YÊ KIRDKÎ

Peter. J. A. Lerch yew ziwanzana yo Rus o. Ey seserre 19. de warê kurdolojî de xebat kerda. O zanayê Rusan ê verênan ra yewo ke warê kurdolojî de xebat kerda.

Serranî 1853 -56 de taye kurdî ke herbî benatey Îmaparatorîya Osmanî û Çarîya Rusya de hesîr gerîyayî, bajarî Rusya Smolonskî-Roslow de yenî ca kerdiş. Peter Lerch bi misadeyî îdareyî “Akademîyî Qralîyet yê Zanayîye de qisimî Tarîx-Ziwanzanî” şino bajarî Roslow û îtya de 11 hefteyî maneno. Lerch îtya de kurdan de qiseykeno, înan ra hem derheqî rewşê Kurdîstan ê o wext ê cematkî û sosyolojî de malumat geno, hem zî Kurdkî (Kurmanckî/Kirdkî) metnanî folklorî arêdano.

Peter Lerch na xebatê xo yê Roslow sero yew rapor dano Akademîyî Qralîyet yê Zanayîye qisimî Tarîx- Ziwanzanî. O no rapor de ziwan, kultur û cematî Kuristan sero û xebatê xo sero malumat dano Akademî. Na xebatê Peter Lerchî cuwa pey sey kîtab yena neşir kerdiş.

Seyîdxan Kurij derheqê xebatê Peter Lerch yê Kurdolojî de cigêrayiş viraşt û nê metnîkirdkîtranskirîpeyî alfabeya latînî kerdî. Seyîdxan Kurij na xebatê xo de 2 cîlt kîtabî Peter Lerch çapî almankî esas girewtî.

***

Peter Lerch 19. yüzyılda Kurdoloji dalında bilimsel çalışmalar yapan ve bu çalışmalarını yayınlatan Rus bilim adamlarının ilklerindendir. Peter Lerch 1850'li yıllarda Petersburg'da Krallık Bilim Akademisi Tarih-Filoloji Bölümü'nde çalışmıştır.

Peter Lrech Akademinin verdiği görev üzerine 1856 yılının ilkbaharında Roslow'a yerleştirilmiş savaş esiri Kürtler ile birlikte 11 hafta yaşıyor. O burada kaldığı sürede buradaki Kürtlerden o dönemin Kurdistan'ının toplumsal yapısı ve sosyolojisi üzerine bilgiler alıyor ve burada Kürtçe (Kurmanci veKırdki) folklorikmetinlertopluyor.

Peter Lrech Roslow'daki çalışmaları üzerine Krallık Bilim Akademisi'nin Tarih-Dilbilim Bölümü'ne bir rapor sunuyor ve çalışmalarını daha sonra Forschungen über die Kurden und die Iranischen Nordchaldier (Kürtler ve İrani Kuzey Keldaniler Üzerine Araştırmalar), Band I, II St. Petersburg, 1857, (Yeni Baskı: Amsterdam 1979) adı ile kitaplaştırıyor.

Araştırmacı yazar Seyîdxan Kurij Peter Lerc'ın Kurdoloji çalışmaları konusunda özel bir araştırma yaptı. Seyîdxan Kurij bu çalışmada Peter Lerc'ın kitabının Almanca baskısını esas aldı